Kenners van de WO I- meelzakken, zullen zich wel eens op het hoofd hebben gekrabd met de vraag: ‘Waarom staat de tekst ‘Gift from Ontario (Canada) to the Motherland’ op de in België versierde meelzakken?
Hoe kwamen deze zakken met bestemming Groot-Brittannië, het Moederland van Canada, in België terecht?
In dit blog vertel ik welk simpel antwoord ik heb gevonden in documenten in de Reading Room van de Hoover Institution Library and Archives: de Commission for Relief in Belgium (C.R.B.) kocht begin december 1914 van de Britten 444.000 zakken meel, die door Canada aan Groot-Brittannië waren ‘geschonken’.
Flour. Canada’s Gift – de achtergrond
Canada had als dominion van Groot-Brittannië, het moederland, direct na het uitbreken van de oorlog in augustus 1914 één miljoen zakken meel ‘geschonken’ – het was een overeengekomen financiële transactie. De zakken van 98 LBS waren bedrukt met de tekst ‘Flour. Canada’s Gift’, verscheept naar Engeland en in Britse havens in voorraad opgeslagen
De provincie Ontario schonk het moederland ook nog eens 250.000 zakken meel van 98 LBS, bedrukt met de tekst ‘Gift from Ontario (Canada) to the Motherland’. (‘Schenking van Ontario aan het Moederland’).
Ik schreef er dit blog over: Eén miljoen zakken meel uit Canada voor Groot-Brittannië.
NEGOTIATIONS for 20,000 tons Canadian Flour
Zomaar uit het niets doemde het antwoord op in documenten die ik las tijdens mijn laatste onderzoeksdag onder de Hoover Tower op Stanford University in Palo Alto, Ca. [1]
Op de agenda van een vergadering van de C.R.B. op het hoofdkantoor in Londen op 30 december 1914 staat:
Agendapunt 5)
“ADMIRALTY & BOARD OF TRADE
20,000 tons Canadian Flour
Price not yet arranged.”
(20.000 ton Canadees meel. Prijs nog niet afgesproken)
Ik lees verder en vind de notitie ‘NEGOTIATIONS for 20,000 tons Canadian Flour’ (Bijlage 1 bij dit blog).
In de notitie staat in detail beschreven hoe en wanneer de C.R.B. erin was geslaagd 20.000 ton meel te kopen in Engeland van de Britten, zijnde zakken meel die in augustus geschonken waren door Canada.
Herbert Hoover aan het werk
Herbert Hoover zette zich vanaf 24 november in om de Canadese voorraden meel in Groot-Brittannië beschikbaar te krijgen voor de Belgische bevolking. De zakken meel lagen opgeslagen in pakhuizen in Britse havens en waren tot april 1915 niet nodig voor de Britse bevolking. Het hoofdkantoor van de C.R.B. in Londen had de eerste twee weken van december urgent behoefte aan meel om naar België te verschepen, het lag voor de hand en zou een buitenkans zijn om dit ter plekke zo snel mogelijk beschikbaar te krijgen.
Dus stelde Hoover voor 20.000 ton meel van de Canadese voorraden van de Britten te kopen en aan hen te betalen, of de voorraad meel op kosten van de C.R.B. weer aan te vullen door aankopen in Canada.
De Britten wezen Hoover’s voorstel af en bleven dit doen, totdat hij uiteindelijk geïntroduceerd werd bij de Britse premier Asquith en hem in een vlammend betoog duidelijk maakte waarom hij akkoord zou moeten gaan.
Premier Asquith antwoordde Hoover dat hij niet gediend was van de toon die Hoover tegen hem aansloeg, maar uiteindelijk zwichtte hij wel voor diens overredingskracht.
De woorden van de Britse premier Mr. Asquith volgens het Memorandum van de staf van C.R.B. -London:
“It was the business of the Germans to feed the Belgians…”
“It was a monstrous idea that the British should send foodstuffs into Belgium…”
“He was himself against the work…”
“It was not usual for him to be adressed in this tone…”
“Although he did nog agree in principle he would consent to this proposition if …”
Vanaf 7 december 1914 kocht het C.R.B. kantoor in London het Canadese meel in van de Britten en vervoerde het via Rotterdam naar België.
Ziehier waarom er in België meelzakken ‘Gift from Ontario (Canada) to the Motherland’ versierd zijn. Het zijn de Canadese zakken die de Britten hebben ontvangen en later aan de C.R.B. zijn doorverkocht.
‘Koop voorlopig geen meel in Amerika’
Ik blader verder in documenten in de HILA Reading Room en vind een telegram van Herbert Hoover. Toen hij de deal in Londen had gesloten en 20.000 ton meel beschikbaar had, had hij geen acute behoefte meer aan meel uit de VS. Hij vroeg het CRB-kantoor in New York om graan in plaats van bloem – transport van graan was efficiënter en het zou gemalen kunnen worden in de Belgische maalderijen.
Hoover stuurde dan ook direct een telegram aan Lindon W. Bates van de C.R.B. New York. Bates moest zijn schepen vullen met tarwe, erwten en bonen:
“Do not buy more flour until further notice as we have bought here for spot delivery twenty thousand tons. Fill your ships after this with wheat, peas, or beans. Hoover” (8 December 1914) [2]
C.R.B. kocht van de Britten één derde van hun Canadese meelschenking
In een Belgisch krantenbericht van 21 januari 1915 [3] lees ik -inmiddels weer thuis- over het rapport dat de Britten hebben opgesteld voor het Britse Parlement over de toewijzing van het Canadese meel tot 31 december 1914.
Hieruit blijkt dat de deal van de C.R.B. met de Britten over het Canadese meel ertoe heeft geleid dat de C.R.B. 444.000 zakken meel, dat is 36% van het Canadese meel, heeft aangekocht, zie bijlage 2. In bijgaande grafiek maak ik de gehele verdeling zichtbaar.
1500 lege zakken verkocht voor liefdadigheid in Groot-Brittannië
Merk op dat in de grafiek ook vermeld staan 1500 meelzakken die de Britten in eigen land bestemd hebben voor doorverkoop van lege zakken voor het goede doel: ‘Sold to release bags for sale at 5s. each in aid of National Relief and Belgian Relief Funds 1500 bags‘. Ik beschreef het al eerder in het blog Eén miljoen zakken meel uit Canada voor Groot-Brittannië.
De intentie was geweest 10.000 lege zakken voor het goede doel te verkopen (The Standard, St. Catharines, Ontario, Canada, 7 januari 1915). Uiteindelijk zijn er in Engeland maar 1500 zakken voor het goede doel verkocht.
Tot heden heb ik daar geen exemplaren van teruggevonden in enige verzameling. Wat zou het bijzonder zijn om een van deze Canadese, Britse zakken te vinden!
Conclusie
De verkoop van lege meelzakken voor liefdadige werken en de versiering van de zakken heeft zijn oorsprong in Groot-Brittannië bij de Belgische vluchtelingen in Sheffield en omgeving. Britse kranten schrijven erover in januari 1915. In België werden de Canadese meelzakken verkocht als souvenirs, net als in Engeland.
Bijlage 1
HILA CRB-records 22003 Box 47
Agenda for Wednesday December 30th, 1914 – C.R.B. Headoffice London
– 20,000 tons Canadian flour – Price not yet arranged
“II. (2) d. NEGOTIATIONS for 20.000 tons Canadian Flour
Letter Hoover 24 November 1914 to Board of Trade.
In spite of all efforts to secure immediate supplies, we are confronted by absence of supplies for first two weeks December.
40 or 50 cargoes arriving end of December and January and February.
“I should be greatly obliged if you would consider the possibility of allowing us to draw 20,000 tons of flour from the supply in the hands of the Government from Canada.”
C.R.B. undertakes to purchase the same and ship it from Canada, or, if preferred, to pay the cost to Government brokers.
Board of Trade refuses permission by telephone, 30th November 1914.
Letter Hoover 30th November 1914 to Board of Trade goes over the situation in detail and repeats request.
Memorandum Hoover (Monday following December 3rd?)
In substance – Hoover interested Sir Gilbert Parker in the question.
Sir Gilbert Parker took him to call on Canadian High Commissions. Latter agreed, but had no authority to set. Sir Gilbert took him to see Mr. Masterman, member of the Cabinet. Masterman expressed sympathy and called up Sir Herbert Samuel.
“I went to see Sir Herbert and again explained to him the whole situation in Belgium and what I felt should be the British attitude towards our work, and the lack of sympathy which I had hitherto met in every direction. I pointed out to him that the humanitarian side in this matter must transcend in the English mind the military advantages, and, after considerable discussion he told me that he was entirely of my view but stated that he thought it was desirable for me to put my case to Mr. Asquith. He thereupon arranged for a meeting with Mr. Asquith at 1 o’clock.’ (December 4th).
“Sir Herbert Samuel took me to Mr. Asquiths office and introduced me to the Premier. I stated the position of our supplies to Belgium; elaborated the position of the Belgian civil population; the work that we had so far done; the problem which confronted us, and my feeling that the attitude of the English Government was not one which history would be proud of, and pointed out to him that the recent section of the Admiralty in warning ships not to go to Rotterdam, appeared to us an indirect method to put an end to our activities.
Mr. Asquith stated to me that it was the business of the Germans to feed the Belgians from every legal and moral point of view; that the British had no obligation to the civil population; that it was distinctly against the interests of the British people that the Germans should be relieved of their obligations, and that it was a monstrous idea that the British should send foodstuffs into Belgium simply to fill the vacuum created by German requisitions; that he did not consider there was any moral obligation on the part of the British people to do this, and that he was himself against the work.”
With some abruptness I pointed out that the civil population had been brought to this pass through the action of the British; that if the British claim that they were fighting the war on behalf of Belgians were true, they would be unable to substantiate this claim in history if they allowed, or prevented others from saving, the Belgian population from decimation by starvation or through slaughter arising out of starvation riots; that although the British Government refuse to give us assistance, they do not dare to put and end to our shipment of foodstuffs from America into Belgium if they wished to hold one atom of American public esteem; that, disregarding right or wrong obligations of the Germans (which obligation I told him the Germans entirely denied) that I was convinced that the Germans would not feed the Belgians, and that they must certainly starve unless the activities of this Commission continued; subsequently, that I was not asking the British Government to give one penny, I was simply asking permission to purchase 20,000 tons of flour for which we would pay, or we would borrow it and undertake to replace it as fast as the ships could arrive from Canada; that I knew the 20,000 tons of flour was in the warehouses, that it was not intended to use it until April, and that there was ample time to replace it in full before that time provided the British Fleet maintained control of the sea.”
“Mr. Asquith stated that it was not usual for him to be addressed in this tone, for which I expressed regret and apologized on the ground that my emotion for the results which must ensue from a negative reply on his part, was sufficient to justify any tone which I had used.’
“After some discussion with Sir Herbert Samuel, he finally stated that, although he did not agree in principle he would consent to this proposition if Mr. Runciman was favorable and that it must rest on the Board of Trade to give a final decision as they were responsible for the supply of foodstuffs in Great Britain.”
Hoover lunched with Sir Herbert, Mr. Masterman and Sir Gilbert. On the following Monday received message from Sir Herbert asking him to attend meeting of Cabinet Committee on food supplies. H. attended meeting at noon, Monday. Mr. Runciman, Mr. McKenna, Lord Lovat, Sir Herbert Samuel, Mr. Masterman and others. H. stated the case briefly, complaining of lack of support, and speaking of the effect on public sentiment in U.S. He gained the point, and afterwards arranged for delivery of the flour.
The flour was purchased at English ports early in the week following 7th December.”
Bijlage 2
La métropole d’Anvers paraissant provisoirement à Londres, 21 januari 1915
“Interesting details of the distribution of the various Canadian gifts of foodstuffs to the Mother-country are contained in a White-paper (Cd 7763) relating to the special work of the Local Management Board arising out of the war up to December 31, which has just been presented to Parliament.”
The Government Gifts received by the Local Government Board were 1,000,000 bags of flour from the Dominion of Canada, 250,000 bags of flour from the province of Ontario”
“Free storage of the flour has been given by the port authorities of Belfast, Bristol, Cardiff, Dublin, Glasgow, Liverpool and London”
“THE FRUITS OF THE EARTH”
“Of the 1,250,000 bags of flour 940,530 have been allocated as follows:
Local representative committees for relief of distress 90,474
Belgian refugee committees 1,691
Placed at the disposal of the commission for Relief in Belgium, about 443,886
Transferred to War Office, 99,760
Further quantity offered to War Office, 300,000
Sold to release bags for sale at 5s. each in aid of National Relief and Belgian Relief Funds, 1,500
Damaged flour sold or in process of sale 3,219”
Inhoudsopgave blogs Canadese meelzakken
Eerdere blogs over de Canadese meelzakken, ‘les sacs canadiens’, zijn:
Canadese meelzakken en de gigantisch opgeblazen ‘Hulde aan Amerika’
Lake of the Woods Milling Company, Keewatin, Kenora, Canada
Eén miljoen zakken meel uit Canada voor Groot-Brittannië
Dank van Puers/Flour Canada’s Gift
Voetnoten:
[1] HILA CRB-records 22003 Box 47. Gelezen op 3 juni 2022.
[2] HILA CRB-records 22003 box 114 Cablegrams Bates -Hoover.
[3] La métropole d’Anvers paraissant provisoirement à Londres, 21 januari 1915